عفونت های ناشی از ویروس های هرپس سیمپلکس تیپ I و II در سراسر جهان شایع می باشد. هرپس سیمپلکس تیپ I (HSV-I) که به عنوان herpes labialis نیز شناخته می شود، عامل اتیولوژیک ضایعات وزیکولی مخاط دهان (cold sores) محسوب می شود. HSV-I می تواند در دیگر مناطق آناتومیک بدن مانند ناحیه ژنیتال، کبد، ریه، چشم و سیستم عصبی مرکزی نیز بیماری بالینی ایجاد نماید. عفونت های حاصله به ویژه در بیماران دچار نقص ایمنی می توانند بسیار قابل ملاحظه باشد. تلقیح HSV-I  در سطوح مخاطی یا پوست سبب ورود ویروس در اپیدرم، درم و در نهایت پایانه های عصبی حسی و اتونوم شود. آغاز بیماری بالینی معمولا ناگهانی بوده  و با بروز ضایعات وزیکولی متعدد در یک زمینه التهابی و اریتماتوز مشخص می گردد. عفونت اولیه ممکن است با علائم سیستمیک مانند تب یا ناخوشی همراه باشد. ضایعات وزیکولی می تواند دردناک بوده و به مدت 10 تا 14 روز باقی بمانند. پس از این عفونت اولیه، ویروس در حالتی نهفته در سلول های عصبی موجود در گانگلیون های عصبی زنده مانده و تحت تاثیر عواملی همچون نور خورشید، تب، قاعدگی، تروما یا استرس های روانی دوباره فعال می شود. عفونت ثانویه برخلاف عفونت اولیه فاقد علائم سیستمیک بوده (به جز لنفادنوپاتی موضعی) و اغلب بیماران خود از علائم پیش درآمد آن از قبیل درد، سوزش و خارش آگاه می باشند. (1)

اکثر موارد عود کننده هرپس ژنیتال توسط HSV-II ایجاد می شود. علائم بالینی هرپس ژنیتال به نوع عفونت (اولیه، غیر اولیه، راجعه) بستگی دارد. در مجموع می توان گفت بیشترین علائم زمانی مشاهده می شود که عفونت اولیه رخ می دهد. در این نوع عفونت علائم موضعی مانند درد، خارش، سوزش ادرار و لنفادنوپاتی های دردناک ناحیه ای همراه با علائم سیستمیک مانند تب، سردرد، ناخوشی و درد عضلانی بیمار را آزار می دهد. عفونت های راجعه واژینال نیز شایع می باشند اما نسبت به عفونت اولیه و غیر اولیه از شدت کمتری برخوردارند. ضمن اینکه مدت زمان حضور ضایعات و سرایت آن نیز کوتاه تر می باشد. (2)

داروهای شیمیایی مورد استفاده در درمان عفونت های ناشی از هرپس سیمپلکس از طریق مهار همانند سازی DNA ویروسی در سلول میزبان عمل می کنند و HSV می تواند با ایجاد موتاسیون هایی در ژن های کد کننده تیمیدین کیناز و/یا DNA پلیمراز در برابر آنها مقاومت حاصل نماید(3،4). داروهای گیاهی ضد ویروس، که از مکانیسم های متفاوتی جهت غلبه بر عفونت ویروسی بهره می برند، در این زمینه از مزیت ویژه ای برخوردار می باشند. ژل ملیسان حاوی عصاره برگ های گیاه بادرنجبویه ( Melissa officinalis ) از جمله داروهای گیاهی است که در درمان عفونت های دهانی و واژینال ایجاد شده توسط HSV-I و HSV-II دارای اثربخشی قابل ملاحظه ای است. تحقیقات نشان می دهند که مکانیسم عملکردی مواد موثره موجود در عصاره بادرنجبویه در برابر تیپ I و II هرپس سیمپلکس متفاوت می باشد. ترکیبات پلی فنلیک این عصاره مانند کافئیک اسید و رزمارینیک اسید می توانند از اتصال و ورود HSV-I حساس یا مقاوم به داروهای شیمیایی (آسیکلوویر) به درون سلول های موکوزال میزبان به طور موثری جلوگیری کرده و در نتیجه از ایجاد و گسترش بیماری توسط این ویروس ممانعت نمایند(3،5). علاوه بر این، ترکیبات موجود در عصاره Melissa officinalis از طریق مهار بیوسنتز پروتئین توسط HSV-II از تکثیر و همانند سازی این ویروس نیز در سلول های آلوده شده میزبان جلوگیری می نمایند(6،7). با توجه به عملکردهای ضد ویروسی فوق الذکر ژل ملیسان داروی کاربردی توانمند و مناسبی جهت درمان عفونت های ناشی از HSV-I و HSV-II به شمار می آید.

منابع

1. com. Clinical manifestations and diagnosis of herpes simplex type 1 infection, updated Nov 9, 2016, Available from: https://www.uptodate.com
2. com. Epidemiology, clinical manifestations, and diagnosis of genital herpes simplex virus infection, updated Jan 10, 2017, Available from: https://www.uptodate.com
3. Astani A, Navid MH, Schnitzler P. Attachment and penetration of acyclovir-resistant herpes simplex virus are inhibited by Melissa officinalis extract. Phytother Res. 2014;28(10):1547-52.
4. Schnitzler P, Schuhmacher A, Astani A, Reichling J. Melissa officinalis oil affects infectivity of enveloped herpesviruses. Phytomedicine. 2008;15(9):734-40.
5. Astani A, Reichling J, Schnitzler P. Melissa officinalis extract inhibits attachment of herpes simplex virus in vitro. Chemotherapy. 2012;58(1):70-7.
6. Mazzanti G, Battinelli L, Pompeo C, Serrilli AM, Rossi R, Sauzullo I, et al. Inhibitory activity of Melissa officinalis L. extract on Herpes simplex virus type 2 replication. Nat Prod Res. 2008;22(16):1433-40.